امام صادق علیه السلام در این روایت از سه گروه یاد می‌کند: عالمان، جاهلان، صاحبان خرد. عالمان که می‌دانند، جاهلان که نمی‌دانند و صاحبان خرد که هر چند نمی‌دانند اما با فکر و اندیشه، راه درست را انتخاب کرده و از عالمان جدا نمی‌شوند.این تقسیم امام با آیه 9 سوره زمر مرتبط است؛ «آیا آنان كه مى‏دانند با آنها كه نمى‏دانند برابرند؟ تنها خردمندان پند مى‏پذیرند»[1]البته سوال خداوند، در راستای مطالبی است که قبل از آن بیان نموده است و به گونه‌ای پاسخ سوال از قبل داده شده است: اگر کافر شوید ضرری به خدا نمی‌رسد هر چند او ایمان آوردن شما را می‌پسندد و اگر ایمان بیاورید رضای خداوند را کسب کرده‌اید. اما آیا کسی که خداوند را در طول شبانه روز می‌خواند با کسی که از او غافل است یکی است؟ آیا کسی که می‌داند با کسی که نمی‌داند برابر است؟

  چه کسی می داند؟ 

عالمی است از فضلای حوزه علمیه قم؛ مدت نسبتاً طولانی است که با او در رفت و آمدم. از بهترین لحظه‌های زندگی‌ام مواقعی است که با این بزرگوار همنشینم. یکی از فعالیت‌هایی که ایشان دائماً پیگیر آن است، ارائه مشاوره به جوانان در حوزه و دانشگاه است؛ مشاوره هایی عالمانه، از سر دلسوزی و محبت نه فقط برگرفته از مطالعات کلاسیک و علمی. جوانانی که پیرامون این بزرگوار فعالیت دارند نیز به شدت شیفته اخلاق و رفتارش هستند. علت این شیفتگی چیزی نیست جز بروز دانسته‌ها در رفتار و کردار. شاید ایشان بسیاری از علوم را نداند، اما آنچه را می‌داند به آن پایبند است؛ اگر سادگی زندگی و دوری از تعلقات را فضیلت می‌داند، خود نیز ساده زیست است. اگر تفریح را برای تجدید روحیه خانواده لازم می‌داند، برای تفریح آنها برنامه‌ریزی می‌کند. اگر می‌داند که نماز اول وقت، توصیه فراوان شده است، به اقامه آن در ابتدای وقت پایبند است. مشخص است که او عالم است.از آن سو، پلیس راهنمایی و رانندگی، راننده متخلف را راننده نمی‌داند و او را از رانندگی منع می‌کند حتی اگر گواهینامه رانندگی نیز داشته باشد. دانایی هم که علمش از ذهنش فراتر نمی‌رود و عملش با دانسته‌هایش غریب است نیز از گروه علما حذف می‌شود، هر چند که دانسته‌هایش زیاد باشد اما چون نشانی از آن دانسته‌ها در رفتارش نیست، عالمش نمی‌شمرند.نمونه کامل و زیبای بروز علم در عمل، اهل بیت علیهم السلام هستند. آنچه را می‌دانند خود بدان پایبندند و از آن غفلت نمی‌ورزند. نمونه درشت دوری علم از عمل نیز در دشمنان اهل بیت علیهم السلام هویداست. کسانی که دانایی برخی از آنها زبانزد روزگار خویش است، حق را می‌شناسند ولی هرگز در برابر آن سر خم نکرده و مسیر دیگری را برمی‌گزینند.واضح است عالم کسی نیست مگر کسی که به دانسته‌های خود ایمان دارد و با وجود مخالفت‌ها و دشنام‌ها و انگ‌های چپ و راست، به آن عمل می‌کند.دروغگویی که دروغ را زشت می‌داند، غارتگری که دست‌اندازی به مال مردم را ناروا می‌شمارد، ناسپاسی که مدح شکرگزاری می‌کند، متحجری که از نوگرایی سخن می‌راند و مستی که دم از دین مداری می‌زند، به جرأت می‌توان گفت که نشانی از علم در آن‌ها دیده نمی‌شود.

  شیعیان، صاحبان خرد 

شیعیان نیز نمی‌دانند، اما می‌اندیشند. آنها هر چند اختیار دارند ولی گفته‌ها را می‌شنوند و مسیرها را بررسی می‌کنند و در نهایت راه درست را بر می‌گزینند، چرا که حق مشخص است.[2]راه درست در منظر صاحبان خرد، راه کسانی است که می‌دانند، چرا که به بلندی مرتبت آنها واقفند.[3] آنها بدون تردید پاسخ سوال خداوند را می‌دانند و در مسیر «الذین یعلمون» قدم می‌نهند.این مطلب که در جلد2 کتاب کافی نقل شده است را امام باقر علیه السلام به همسر خویش فرمود. شیعیان هر چند نمی‌دانند اما صبر را از «الذین یعلمون» آموخته‌اند.

 پاسخ خداوند 

خداوند در کتاب مقدسش در موارد مختلفی به این سوال پاسخ داده که نمونه واضح آن، آیه 11 سوره مجادله است.[4] اما برای رسیدن به هدف مطلوب‌تر، پاسخ به این سوال را به وجدان مردمان وا گذارده است. ولی پیش از آن، تفاوت آنها را بیان نموده و فاصله بین «الذین یعلمون» و «الذین لایعلمون» را برای صاحبان خرد، متذکر شده است.مسلّماً عالمان و جاهلان برابر نیستند و تنها عالمان در نعمت اند. اما صاحبان اندیشه که مسیر عالمان را برگزینند نیز بی نصیب از خیر زندگانی نخواهند بود.

 

منبع : آرمان